Jeż (Erinaceus) należy do rodziny jeżowatych (Erinaceide). W Polsce występują dwa gatunki jeży: jeż wschodni (Erinaceus roumanicus) i jeż zachodni (Erinaceus europaeus). Charakterystyczne dla jeży kolce, w kolorze czarno-białym, powstały z przekształconych włosów. U młodych osobników kolce są miękkie i białe, początkowo ukryte pod skórą. Razem z wiekiem kolce twardnieją i zmieniają barwę na ciemniejszą. Różnica pomiędzy jeżem zachodnim i wschodnim to kolor włosów po stronie brzusznej. Jeż zachodni ma stronę brzuszną pokrytą brązowymi włosami, jeż wschodni – białymi.
Typowe dla jeży zwijanie się w kulkę oraz pionowe stawianie kolców umożliwia silny podskórny mięsień okrężny. Pozycja ta stanowi ochronę przed naturalnymi wrogami. W wydłużonym pysku jeża znajdują się ostre zęby. Jeże mają małe i wypukłe oczy, a zawsze wilgotny nos stanowi narząd dotyku.
Jeże zamieszkują lasy, zarośla, obrzeża obszarów zabudowanych, parki i ogrody. Poszukują miejsc bogatych w pożywienie i umożliwiających spokojny sen oraz przezimowanie. Dlatego wyszukują tereny z kompostami, suchymi liśćmi, czy specjalnie przeznaczonymi dla nich budkami.
Jeże są ssakami prowadzącymi nocny tryb życia. Są aktywne podczas sezonu wegetacyjnego, później zapadają w sen zimowy.
Terytorializm jeży jest słabo zaznaczony. Do przepychania między osobnikami dochodzi tylko w przypadku zabiegania o gotową do rozrodu samicę.
Intensywność żerowania jeży zwiększa się późną jesienią, kiedy to następuje fizjologiczna konieczność zebrania podskórnych zapasów tłuszczu, mających zapewnić dostarczanie energii podczas snu zimowego.
Głównym składnikiem pokarmu jeży są dżdżownice. Żywią się też pozostałymi pierścienicami, ślimakami, szarańczakami, a także innymi owadami. Niekiedy zjadają nawet jaszczurki, małe gryzonie i węże. W skład pożywienia jeży wchodzą także jaja i pisklęta ptaków oraz padlina. Ważnym składnikiem pożywienia są opadłe z drzew owoce.
Samica jeża wydaje na świat potomstwo 2 razy do roku. Ciąża u jeży trwa 2 miesiące. W miocie znajduje się do 7 młodych, które rodzą się ślepe. Domki dla jeży są doskonałym schronieniem dla matki z młodymi, gdyż samce nie opiekują się potomstwem. Po 6 tygodniach życia jeże stają się samodzielne.
Oba gatunki jeży żyjące w Polsce są objęte częściową ochroną.
Jeże mieszkające w ogrodach chętnie zajmują specjalnie dla nich postawione domki. Taka budka dla jeża powinna być wypełniona naturalnymi materiałami, takimi jak suche liście czy siano. Domek dla jeża najlepiej postawić w mało uczęszczanym, spokojnym miejscu. Budka dla jeża powinna też zabezpieczać przed deszczem, śniegiem i innymi niekorzystnymi dla mieszkańców warunkami atmosferycznymi. Ze względu na spokój jeży nie powinno się często otwierać domku dla jeży. Należy pamiętać, aby budkę dla jeża izolować od zwierząt domowych. Lokatorzy budek zazwyczaj nie potrzebują dokarmiania. Można im wystawić mokrą karmę dla psów lub kotów. W okresie upałów w okolicy budki dla jeża można postawić miseczkę z wodą.
Jeże to mili goście w naszych ogrodach i obiekty ciekawych obserwacji przyrodniczych.
